अक्षरनामा : लेख

शेतकऱ्यांपासून धोरणकर्त्यांपर्यंत आणि सामान्य शेतकऱ्यांपासून अभ्यासकांपर्यंत सर्वांना पुन्हा एकदा ‘ज्वारी’कडे वळवण्यासाठी...

शेती हा बहुआयामी विषय आहे. त्यातील एका विषयांवर विविधांगी अभ्यास करता आला आणि पुस्तकरूपाने वाचकांसमोर मांडता आला, याचं समाधान वाटतं. या पुस्तकात ज्वारीचे विविध पदर उलगडून दाखवले आहेत. त्यापुढील अभ्यासाची दिशा दर्शवणाऱ्या नोंदी करून ठेवल्या आहेत. त्यानुसार सुचवलेल्या विषयांवर संशोधन करता येईल. ज्वारीला प्रोत्साहन देण्यासाठी धोरणकर्त्यांनी धोरणात्मक दिशेने पाऊल टाकलं, तर शेतकऱ्यांना त्याचा फायदा होईल.......

‘अश्लील उद्योग मित्रमंडळ’ : या सिनेमाच्या केंद्रस्थानी एकटेपणा, भावविश्व आणि समलैंगिकता हे त्रिकुट दिसतं.

यात द्विअर्थी संवादाचा भरणा असेल असं वाटतं. मात्र त्याला छेद दिलेला आहे. त्यामुळे सिनेमा अंतर्मुख करतो. तरुण पिढीचं लैंगिकतेविषयी असलेलं अज्ञान इथं दिसत नाही. त्याचं कारण कथानकातली पात्रं शहरी भागातली आहेत आणि हे तरुण बऱ्यापैकी समज आलेले आहेत. मात्र हे तरुण वासनेत पूर्णतः वाहवत गेलेले आहेत. त्याचा वापर दिग्दर्शकानं दोन पिढीतलं अंतर आणि सामाजिक पातळीवर लैंगिकतेविषयीचा संकुचित दृष्टीकोन दाखवण्यासाठी केला आहे.......

‘केसरी’ ही एका तरुणाची आणि कुस्तीतल्या रोमांचक डावपेचाची कहाणी आहे.

प्रत्येक पात्रं आपल्या भूमिकेची खास ओळख घेऊन वावरतं. त्यात संवादाची साथ तर आहेच, पण त्याचबरोबर भाषेचा लहेजा अस्सल कोल्हापूर भागातील आहे. पार्श्वभूमीला वाजणारं संगीत कुस्तीचा स्पर्धात्मक सूर सांगून जातं. यातील कॅमेऱ्याची प्रत्येक फ्रेम प्रभावी आहे. कुस्तीच्या आखाड्यात उतरलेला नायक अंगावर माती घेताना असो वा पैलवानाचं पिळदार शरीर तेलाने चमकत राहणारं दृश्य असो!.......

‘तत्ताड’ : ग्रामीण विनोद आणि कौटुंबिक ड्राम्याने भरलेला सिनेमा

सिनेमाचा पूर्वार्ध आणि उत्तरार्ध कथानकाच्या बाजूने जुळून येतात. त्यामुळे लयबद्धता टिकून राहते. दोन्ही भागात अभिनय शैली तितकीच प्रभावी आहे. आणि महत्त्वाचं म्हणजे काही अपवाद वगळता सिनेमा कलात्मक आणि तांत्रिक पातळीवर परिणामकारकता टिकून ठेवणारी मांडणी करतो. परिणामी अभिनय शैली, कलात्मकता आणि तांत्रिक बाजूंची सांगड सिनेमात दिसून येते. अभिनयाच्या दृष्टीने सिनेमातल्या सर्वच कलाकारांनी तगडा अभिनय केला आहे.......

हा सिनेमा अधिक-उणेच्या वाटेवरचा ‘उणे’ अधिक असलेला ‘प्रवास’ आहे!

पूर्वार्ध कथानकाला साजेसा आहे. त्याची मांडणी तुकड्यात असूनदेखील कथानकावरची पकड कमी होत नाही. अगदी सुरुवातीला पार्श्वभूमीला एक कथानक सुरू होतं. त्याचा वापर पूर्वार्धात चांगला केला आहे. उत्तरार्धात देखील त्याचपद्धतीनं कथानक सुरू राहतं. मात्र त्याचा परस्परसंबंध जुळून येत नाही. पुढे कथानकात येणारी वळणं फारशी अनपेक्षित ठरत नाहीत. श्रेयस तळपदे यात एका सिनेमातल्या नायकाची भूमिका करतो, हे यातलं सर्वांत निरस दृश्य.......

‘मेकअप’ : सिनेमाच्या सर्वच बाजूंवर ‘सजावटी’चा निरुत्साही साज चढवलेला दिसतो. त्यातल्या विरोधाभासाने वैताग येतो.

सिनेमातला मुख्य पात्रांचा अभिनय हा भरकटलेला आहे. त्यात पात्रांना साजेसा ना अभिनय आहे, ना त्याची किमान पातळीवरची अभिनय शैली! पात्रांच्या संवादाचे उच्चार एकाच वेळी वेगवेगळ्या बोली भाषेतले आहेत. रिंकू अजूनही आर्चीच्या भूमिकेतून बाहेर आलेली नाही. एका ठिकाणी तिचे दारू प्यायल्यानंतरचे संवाद त्याची तीव्र जाणीव करून देतात. भाषेचा लहेजा वेगवेगळ्या स्तरावर जात नाही.......

‘चोरीचा मामला’ : जितेंद्रचा अभिनय आणि त्याचे संवाद प्रेक्षकांच्या मनोरंजनाची हौस पूर्ण करतात!

मध्यमवर्गीय जाणिवा दाखवताना दृश्याच्या बरोबरीने येणारे संवाद तितकेच उत्तम पद्धतीने उभे केले आहेत. चोरी करायला जाणारा नंदन शुभकार्य असल्यागत नारळ फोडून फार्महाऊसचं कुलूप तोडतो. त्याचबरोबर तो एका ठिकाणी पकडला जातो, तेव्हा एक डाव रचला जातो. तेव्हा त्याच्या तोंडून येणारे ‘मराठी माणसाला गोविंदा माहित्ये, पण ‘विंदा’ माहीत नाही” किंवा ‘काय सांगून गेले ‘पुलं’ आणि काय समजतंय हे खुळं’.......

‘शहीद भाई कोतवाल’ : हा सिनेमा दिग्दर्शन, एडिटिंग आणि संवाद या पातळ्यांवर निराश करतो!

पूर्वार्ध भाई कोतवाल यांच्या बालपणापासून सुरू होतो. कौटुंबिक वातावरण, शिक्षण आणि विवाह यांच्यावर भर देणाऱ्या पूर्वार्धात संथपणा नाही, मात्र कमी वेळात अधिक काहीतरी दाखवण्याच्या घाईमुळे तो तुकड्यांत विखुरला गेला आहे. उत्तरार्ध सरळसोट आहे. त्यात फार वळणं नाहीत आणि कशाची घाईदेखील दिसत नाही. पण दृश्यात्मक पातळीवर लयबद्ध नसलेल्या अनेक घडामोडी इथंही सतत घडत राहतात. आशुतोष पत्की याने भाई कोतवालांची भूमिका साकारली आह.......

धुरळा : राजकारणाला मध्यवर्ती ठेवून रचलेला कौटुंबिक सत्तासंघर्ष आणि नातेसंबंधांतला भावनिक गुंता

ग्रामपंचायतीच्या राजकारणाला मध्यवर्ती ठेवून रचलेला कौटुंबिक सत्तासंघर्ष आणि नातेसंबंधांतला भावनिक गुंता यात गुंतवून ठेवणारं कथानक वास्तवाच्या जवळ जात राहतं. राजकीय डावपेच हा सिनेमाचा गाभा आहे. सिनेमा एकाच कुटुंबाभोवती फिरतो आणि गावगाड्यातल्या राजकारणाची ओळख करून देतो. राजकारणाची पार्श्वभूमी असलेल्या कुटुंबातील प्रत्येकाची राजकीय महत्त्वाकांक्षा एका घटनेनंतर उफाळून यायला लागते.......

‘आटपाडी नाईट्स’ : साधारण विरुद्ध धडधाकट शरीरयष्टीचा पुरुष यांच्याबाबतच्या लैंगिक गैरसमजाला छेद देण्याचा प्रयत्न

‘भारतात शालेय आणि महाविद्यालयीन शिक्षणात अनेक प्रकारच्या अभ्यासक्रमांचा समावेश केला गेलेला आहे. परंतु लैंगिक शिक्षण हे अभावानेच शिकवले जाते. आजही लैंगिक शिक्षणावर बोलणे लाजिरवाणी कृत्य मानलं जातं.’ या वाक्यातून ध्वनीत होणारा अर्थ या सिनेमाचा गाभा आहे. वैवाहिक जीवनात लैंगिक गैरसमजामुळे निर्माण होणारी अनागोंदी कुटुंबाबरोबर सामाजिक रचनेला कशी घातक आहे, याचं अत्यंत मिश्किलपणे चित्रण दिग्दर्शकानं उभं केलं आहे.......

‘बेरीज वजाबाकी’, ‘सिनिअर सिटीझन’ आणि ‘विक्की वेलिंगकर’ : अनुक्रमे उत्तम, सरस आणि नीरस

दोन पिढ्यांमध्ये ‘करिअर’वरून सुरू असलेल्या उथळ स्पर्धात्मकतेला बाजूला सारून आयुष्याचं महत्त्व एकाच वेळी दोन्ही पिढ्यांना पटवून देताना दिग्दर्शकानं केलेली ‘बेरीज वजाबाकी’ आपल्याला उत्साही करून जाते. दमदार अभिनय, चांगली पटकथा आणि प्रभावी संवाद ‘सिनिअर सिटीझन’ या सिनेमाच्या जमेच्या बाजू ठरतात. ‘विक्की वेलिंगकर’ साधी मनोरंजनाची अपेक्षाही पूर्ण करत नाही.......

‘गर्ल्स’ : बिनधास्त, बंडखोर, बोल्ड, ब्युटिफूल आणि सेक्सी ‘सुपर गर्ल्स’ची गोष्ट!

‘बॉईज’ आणि ‘बॉईज-२’ या सिनेमांतल्या करामती मुलांचा धिंगाणा जर कमी-अधिक फरकानं मुलींनी केला तर काय होईल? त्याचं चित्रण ‘गर्ल्स’मध्ये पाहायला मिळतं. ‘बॉईज’च्या दोन्ही भागाचं दिग्दर्शन ज्यांनी केलं, त्याच विशाल देवरुखकर यांच्या दिग्दर्शनातून तयार झालेला हा सिनेमा आहे. त्यांनी ‘बॉईज’चाच फॉर्मुला ‘गर्ल्स’ला लावला आहे. कथानकानं अधोरेखित केलेला ‘सामाजिक संदेश’ मनोरंजनाला ब्रेक लावतो.......

‘कुलकर्णी चौकातला देशपांडे’ : ‘बेडवर पुरुष हवाच’ या वाक्याने सुरू झालेला सिनेमा हळूहळू निरस करत जातो!

उत्सुकता निर्माण करणारी दृश्यं पारंपरिक पद्धतीनं रंगवलेली आहेत. कथानकात स्त्रीच्या लैंगिकसुखाला मध्यवर्ती ठेवूनही सिनेमा तेवढ्या प्रभावीपणे त्यावर भाष्य करत नाही. या उलट अभिजनवर्गाचं काल्पनिक चित्रण विसंगत वाटावं इतकं गडद दाखवलं आहे. स्त्रियांची मानसिक आणि लैंगिक कुंठीत अवस्था दाखवताना पुरुषांच्या पुरुषीपणावर दिग्दर्शकानं बोट ठेवण्याचा प्रयत्न केला आहे.......

‘फत्ते शिकस्त’ अर्थात ‘शायिस्तेखानाची फजिती’

‘शायिस्तेखानाची फजिती’ हा इतिहासातील धडा सर्वांना माहीत असेल. त्याच घटनेचं चित्रण हा सिनेमा करतो. तत्कालीन पुणे शायिस्तेखानानं ताब्यात घेतलेलं असतं. गोरगरीब जनतेवर त्याचं सैन्य अत्याचार करत असतं. हळूहळू तो राजगडावर चाल करून येत असतो. त्यासाठी करतलब खान याला हजारो सैन्य देऊन राजगडावर चाल करण्यास सांगतो. मात्र शिवाजी महाराजांच्या गनिमी काव्यात खान फसतो.......

‘हेल्लारो’ : स्त्रियांच्या संयत बंडखोरीची गोष्ट सांगणारा सिनेमा

हा सिनेमा स्त्रियांच्या सामाजिक, राजकीय, आर्थिक, सांस्कृतिक मागासलेपणाची गोष्ट सांगतो. ‘हेल्लारो’ या गुजराती शब्दाचा अर्थ ‘मोठी लाट’ असा होतो. १९७५ सालच्या कच्छ भागातील समरपुरा नावाच्या गावाची ही गोष्ट आहे. वाळवंटातल्या या छोट्या वस्तीतल्या स्त्रियांच्या आंतरिक घुसमटीमागचं कारण अर्थातच पुरुषसत्ताक मानसिकता आहे. या स्त्रिया गरबा खेळता यावा, म्हणून जे काही करतात, त्यात स्वातंत्र्याची किरणं दडलेली आहेत.......

‘कॉपी’ : बाजारू शिक्षणव्यवस्थेवर भाष्य करणारा चित्रपट

वर्गापेक्षा शाळेनंतर जादाचे वर्ग (ट्यूशन) घेऊन पैसे कमवणारे शिक्षक, वेळेवर पगार न मिळणारे शिक्षक, सरकारी अनुदान घेऊन स्वतःच्या खिशात घालणारे संस्थाचालक, बेजबाबदार पालक आणि विद्यार्थी, होतकरू विद्यार्थ्यांची होरपळ, शिक्षणाच्या बाबतीत कौटुंबिक स्तरावर चालणारा मुलगा-मुलगी असा भेद आणि ‘व्यवस्था भ्रष्ट आहे’ म्हणणारा परिघावरचा मोठा वर्ग, अशा अनेक बाजूंची उभी-आडवी मांडणी सिनेमात आहे.......

‘ट्रिपल सीट’ : रोमँटिक कॉमेडीचा अपूर्ण, फसलेला खेळ

संवाद रटाळ आणि निरस आहेत. नात्यातली भावनिक गुंतागुंत दाखवताना स्त्रियांवरील अत्याचार दाखवण्याचा प्रयत्न केला आहे. मात्र जेव्हा विनोदी संवाद येतात, तेव्हा अगोदरची गंभीर मांडणी विस्कळीत होते. कृष्णाचं लग्न मोडतं, तेव्हा त्याच्या बहिणीचंही लग्न मोडतं. कृष्णाच्या बहिणीच्या लग्नाची गोष्ट मुख्य पात्राला पूरक ठरावी म्हणून घेतली आहे. पण पुढे त्या लग्नाचं काय होतं, याचा कुठे उल्लेखही येत नाही.......

‘खारी बिस्किट’ : बहीण-भावाच्या नात्याची नितळ गोष्ट

अंतर्मुख करणाऱ्या कथानकाच्या जोडीला मोहून टाकणारा अभिनय, खिळवून ठेवणारी दिग्दर्शन शैली आणि भाऊ-बहिणीच्या नात्याची नितळ गोष्ट सांगणारा ‘खारी बिस्किट’ हा सिनेमा भावनिक पातळीवर गुंतून ठेवण्यात चांगलाच यशस्वी ठरतो. बहीण-भावाच्या अतूट नातेसंबंधांची भावविवश करणारी गोष्ट पाहायला मिळते. प्रभावीपणे भवताल दाखवण्यात सिनेमाला सूर गवसला आहे.......

‘हिरकणी’ : शिवकाळातल्या हिरकणीची जुनीच दंतकथा सांगणारा सिनेमा

सिनेमातली सर्वांत विचित्र वाटणारी बाब म्हणजे सिनेमा सुरू होतो आणि पहिली दहा मिनिटं गाणी वाजतात. कथानकाची लांबी वाढवण्यासाठी या गाण्यांना सुरुवातीला घेतल्यामुळे कथानक सुरू होण्याची वाट पाहत बसावं लागतं. मात्र सिनेमा पटकथा, संवाद, संगीत आणि तांत्रिक बाबीत समाधानकारक आहे. प्रसाद ओक यांनी दिग्दर्शनाचं आव्हान पेललं आहे. परिणामी सिनेमा गुंतून ठेवण्यात नक्कीच यशस्वी झाला आहे.......

‘रॉम-कॉम’ हे नाव सिनेमाचा गाभा अधोरेखित करणारं आहे. ‘रॉम’ म्हणजे ‘रोमँटिक’ आणि ‘कॉम’ म्हणजे ‘कॉमेडी’!

ग्रामीण भागाचं चित्रण उभं करताना दिग्दर्शकानं त्यातल्या गमतीजमती उत्तम प्रकारे दाखवल्या आहेत. एका दृश्यात दोन बायका भांडत असतात. एकमेकींना शिव्या देताना दोघीही एकमेकींच्या नवऱ्यांची लफडी उकरून काढतात. त्या वेळी त्यांच्या नवऱ्यांची होणारी अवस्था दिग्दर्शकानं उत्तम प्रकारे दाखवली आहे. अशा विनोदी संवादाचा मोठा भाग सिनेमात येतो.......

‘आप्पा आणि बाप्पा’ : जणू कितीही विघ्नं आली तरी खुद्द विघ्नहर्ताच या सिनेमाच्या पाठीशी उभा आहे!

सुबोध भावे आणि भरत जाधव यांच्या विनोदी जुगलबंदीचा फुसका बार ‘आप्पा आणि बाप्पा’मध्ये पाहायला मिळतो. भौतिक जगातल्या समस्यांवर थेट ईश्वराचा नानाविध प्रकारे संबंध जोडून कथा पुढे रेटली आहे. पटकथेतले चढउतार प्रेक्षकाला गोंधळात टाकतात. बाप्पा (सुबोध भावे) हे महत्त्वाचं पात्र, मात्र त्याचा प्रवेश का होतो, ते काही शेवटपर्यंत कळत नाही. निव्वळ हवं म्हणून हे काल्पनिक पात्र ओढूनताणून सिनेमात घुसवलं आहे.......

‘मन उधाण वारा’ : उत्तम दिग्दर्शन आणि तेवढ्याच ताकदीची पटकथा यांनी बहरलेला सिनेमा

‘तुझ्या भूतकाळातील काही क्षण उदध्वस्त झाले आहेत. तुझा वर्तमान, भविष्य नाही.’ असं बलात्कार पीडित स्त्रीचे वडील तिला म्हणतात आणि तिच्या पाठीशी खंबीरपणे तिचं कुटुंब उभं राहतं. काही वेळा कॅमेरा इतका स्पष्ट बोलतो की, संवादाची गरजच उरत नाही. सिनेमाची पटकथा सुमित्रा भावे आणि सुनील सुकथनकर यांनी लिहिली आहे. तगड्या पटकथेमुळे सिनेमाला लयबद्ध ठेवण्यात मदत झाली आहे.......

‘खिचिक’ : विनोद आहे, ड्रामा आहे, मात्र त्याची लयबद्ध मांडणी किंचित कमी पडते!

सिनेमाचा संथपणा उत्तरार्धात अंगावर येतो. त्यात भर म्हणजे प्रथमेश परबचे भोळसट विनोद सिनेमाला संथ करतात. काही आशयहीन दृश्यं मध्येच येतात. त्याचबरोबर उत्तरार्धात येणारे रोमँटिक दृश्यंही अनरोमँटिक वाटतात. सिनेमाला समग्र एका साच्यात बसवण्याच्या प्रयत्नात सिनेमाची दोन भाग होतात. गावातून कथा शहराकडे येते आणि शेवट शहरात होतो. त्यामुळे पार्श्वभूमीसाठी उभ्या केलेल्या घटना अचानक अर्थशून्य होऊन जातात.......

‘व्हीआयपी गाढव’ : रटाळ संवादशैली, नीरस अभिनय, अतार्किक कथा आणि भरकटलेलं दिग्दर्शन

सिनेमात येणारी पात्र विसंगत आहेत. राजकीय व्यवस्थेवर टीका करणारे संवाद बोजड आहेत. सर्वसामान्य वाटणारा गंगाराम अचानक चलाख होतो. झोपडीत राहणारी काशी मेकअप उतरू देत नाही. त्यामुळे व्यवस्थेविरुद्ध विडंबनात्मक स्वरूपात बनवलेला हा प्रयोग गाढवाच्या पलीकडे जाण्यात यशस्वी होत नाही. गाणी कथेला पूरक ठरत नाहीत. ग्रामीण कथानक असलेले मराठी सिनेमे आयटम साँग आणि लावणीशिवाय पूर्ण होत नाहीत. इथंही हा प्रकार आहेच.......

‘लालबत्ती’ : माणूसपण जपण्याचा निर्धार करणाऱ्या पोलिसांची कहाणी

सिनेमाचा गाभा पोलीस आहे. मात्र त्याला असलेला भावनिकतेचा स्पर्श पोलिसांबद्दल सकारात्मक दृष्टिकोन निर्माण करतो. सिनेमा पोलिसावर असला तरी अ‍ॅक्शनपटासारखी मारधाड त्यात नाही. त्यामुळे त्यात उथळ आणि भडक असे प्रसंग नाहीत. कथेला पूरक आणि संवादाचा परिणामकारक वापर यांनी हा सिनेमा बहरलेला आहे. ‘क्विक रिस्पॉन्स टीम’ ही मुंबई पोलिसांची एक तगडी टीम पडद्यावर उभी करताना दिग्दर्शकानं त्यातला धाडसीपणा अचूकपणे टिपला आहे.......

‘ये रे ये रे पैसा-२’ : तडजोडीचा जुळून न आलेला अपरिणामकारक प्रयोग

संथ सिनेमा मध्येच गती पकडतो. एखादा प्रवासी फलाटावरून सुटलेली गाडी पकडण्याची जोरदार धडपड करतो, मात्र त्याचे सर्व प्रयत्न अयशस्वी होतात. तसंच काहीसं या सिनेमाचं झालं आहे. अभिनय, पटकथा, संवाद यासारख्या बाबीही परिणामकारक ठरत नाहीत. सिनेमा अ‍ॅक्शनपट, कॉमेडी, रोमांचक आणि ड्रामा यातल्या प्रत्येक वर्तुळाला स्पर्श करण्याचा प्रयत्न करतो. मात्र त्यामुळे कथेच्या गाभ्याकडे दुर्लक्ष होतं.......

दोन आई आणि दोन बाबा यांच्यात होणारा संघर्ष ‘बाबा’ या सिनेमाचा गाभा आहे!

वडिलांच्या भीतीमुळे मातृत्वाची इच्छा मनातच नष्ट करू पाहणाऱ्या त्या स्त्रीला लग्नानंतर बाळ आपल्याकडं असावं, असं वाटायला लागतं. मात्र मूकबधीर जोडप्यासोबत वाढणाऱ्या त्या बाळाला कुठल्याच भाषेतील शब्द कानी न पडल्यामुळे भाषेची ओळखच होत नाही. त्यामुळे त्याच मूकबधीर जोडप्यासोबत त्याची नाळ जुळते. मात्र तिथून पुढे दोन आई आणि दोन बाबा यांच्यात होणारा संघर्ष ‘बाबा’ या सिनेमाचा गाभा आहे.......

प्रेम हा सिनेमाचा पाया आहे. त्यावर रचलेला प्रत्येक इमला हा इतका सुंदर आहे की, त्याच्या प्रेमात पडावं!

गर्लफ्रेंड’ हा सिनेमा अनेक अंगानं बहरत जातो. ‘गर्लफ्रेंड’ तरुणांची मानसिक पातळीवर होणारी घालमेल दाखवतो. मात्र त्याच वेळी सिनेमा या सगळ्या चढउताराकडे अधिक सकारात्मक दृष्टीनं पाहायला लावतो. म्हणूनच सिनेमाचं नाव ‘गर्लफ्रेंड’ असलं तरी तो तरुण मुलात लपलेल्या ‘बॉयफ्रेंड’चा शोध घेण्याची यशस्वी धडपड करतो. त्यामुळे ‘बॉयफ्रेंड’ हा त्याचा व्यापक अर्थाने गाभा घटक आहे. हे लक्षात घ्यायला हवं.......

‘स्माईल प्लीज’ : नातेसंबंध, प्रेम, जबाबदारी आणि मैत्री यांचं मिश्रण

नंदिनी स्वतःच्या कामात गढून जाते. पण तिला घटस्फोटानंतर स्वतःला सावरायला समुपदेशाकडे उपचार घ्यावे लागतात. नंदिनी तिची मैत्रीण- अंजलीकडे (अदिती गोवित्रीकर) उपचार घेत असते. एक दिवस अचानक तिला अस्वस्थ वाटू लागतं. तेव्हा ती अंजलीकडे जाते. काही तपासण्यांनंतर तिला डिमेन्शिया असल्याचं निदान होतं. स्वतःला कामात झोकून देणाऱ्या नंदिनीला त्याचा धक्का बसतो. आणि तिथून पुढे कथा हळूहळू उलगडत जाते.......

‘व्हाट्सअ‍ॅप लव’ : अपेक्षा उंचावणारा पण थोडासा गोंधळलेला, मात्र खाली पडता-पडता सावरलेला सिनेमा!

शहरी मध्यमवर्गाच्या बदलती मानसिकता मांडण्याचं काम अनेक सिनेमांनी केलं आहे. त्यातल्या मध्यवर्ती संकल्पना कुठेतरी मिळत्याजुळत्या असतात. अशा प्रकारच्या बहुतांश सिनेमांमध्ये दोन गोष्टी समान आढळतात. एक, त्यांची मांडणी भडक आणि अतार्किक असते. दोन, कथेचा आणि पडद्यावरच्या चित्रांचा संबंध जुळत नाही. ‘व्हॉट्सअ‍ॅप लव’ या सिनेमातही वर उल्लेखलेल्या दोन्ही गोष्टी भरपूर प्रमाणात जाणवतात.......

‘कबीर सिंग’ हा सिनेमा आपल्या भवतालाचा आरसा आहे काय, हा प्रश्न सिनेमा पाहून आपल्याला पडतो?

सिनेमा-अभ्यासक अमोल उदगीरकर म्हणतात, “मागे एकदा दिग्दर्शक नागराज मंजुळे म्हणाला होता की, आपले प्रेक्षक प्रत्यक्ष आयुष्यापेक्षा सिनेमाला जास्त सिरिअसली घेतात. आजकाल दर आठवड्याला एखाद्या सिनेमावरून निरर्थक वाद उकरून काढण्यात येत आहेत आणि नागराजच्या विधानाची यथार्थता अजूनच पटत आहे. आपल्याकडे गेल्या काही वर्षांत प्रत्येक छोटा मोठा विषय ‘Over Intellectualize’ करण्याचा पायंडा पडला आहे.”.......

‘अधम’ : नेहमीचाच गुन्हेगारीपट, पण तरी वेगळा!

दिग्दर्शकानं निष्कर्षापर्यंत येण्याचं टाळलं आहे. त्यामुळे सिनेमा सुरुवातीपासून शेवटपर्यंत उत्सुकता निर्माण करण्यात यशस्वी झाला आहे. गुन्हेगारी जगतावर अधूनमधून सिनेमे तयार होतात. मात्र ‘अधम’ हा गुन्हेगारी जगताच्या वृत्तीवर बोट ठेवतो आणि कुठल्याही निष्कर्षापर्यंत येत नाही, हे त्याचं वेगळेपण आहे. दोन गट, खंडणी, खून, मारधाड या सिनेमाच्या मध्यवर्ती संकल्पना असल्या तरीही त्याचा वापर सिनेमात अचूक केला आहे.......

‘टकाटक’ : मराठी प्रेक्षकांच्या पोटातल्या गोष्टी ओठावर (आणि पडद्यावरही)!

दिग्दर्शकानं प्रेम, मैत्री, नाती, संघर्ष यांच्यावर मार्मिकपणे भाष्य केलं आहे. या सर्व गोष्टींच्या परिघावर सिनेमातली सेक्स कॉमेडी हिंदी सिनेमाच्या वळणाची असली तरी त्यातलं मराठीपण लपून राहत नाही. सिनेमा एकाच वेळी अनेक घटनांवर समतोल साधत भाष्य करतो. सिनेमाची एकूण थीम सेक्स कॉमेडीची असून त्याची कथा लैंगिक समस्या, वैवाहिक नात्यातील गुंता, आजच्या तरुणांची मनोभूमिका यांचा गंभीरपणे अंदाज घेत पुढे जाते.......

‘मिस यू मिस्टर’ : प्रेम आणि वैवाहिक आयुष्य यांच्यातल्या मध्याचा शोध

सिनेमात मोजून दहा-बारा पात्रं आणि दोन कुटुंबं आहेत. या परिघात फिरताना कथा मानवी मनाच्या अंतर्बाह्य जाणिवांना हळूच स्पर्श करते. स्वतःच्या आत डोकावण्याची संधी देते. दिग्दर्शकानं कथेच्या मर्यादा आणि शक्तीस्थळं ओळखून जे काही निर्माण केलं आहे, ते आजच्या तरुणांना कमी-अधिक फरकानं लागू होतं. त्यातून नव्या पिढीची भाषा समजून घेता येते. त्यामुळे सिनेमा आनंद देतो.......

‘बंदिशाळा’ : बॉलिवुड मसाला पटाचा ट्रेंड फॉलो करणारा सिनेमा

‘बंदिशाळा’ हा विषय म्हणून चांगला प्रयत्न वाटतो. मात्र सिनेमाची मांडणी तुकड्या तुकड्यात विखुरलेली आहे. त्यात एकसंधपणा जाणवत नाही. कथेचा चढउतार टिपताना अनावश्यक बाजू अधिक प्रमाणात अधोरेखित केल्या आहेत. सिनेमाच्या मध्यवर्ती संकल्पनेबाबत असाच गोंधळ उडतो. याचा एकूण परिणाम सिनेमाच्या पार्श्वभूमीवर घडणाऱ्या घटनांवर पडल्याचं जाणवतं. तरीही सिनेमानं केलेलं भाष्य अधिक प्रभावी आणि कालसुसंगत ठरतं.......

‘मोगरा फुलला’ : सिनेमा अनेक अंगानं फुलत जातो. त्यातला चढउतार अंगावर येत नाही.

मध्यमवर्गाच्या पठडीबद्ध जीवनावर अचूक भाष्य करताना दिग्दर्शिकेनं त्यांच्या लहान-मोठ्या पण ठळकपणे दिसणाऱ्या घटनांचा संगम घडवला आहे. उदा. आईला वाटतं, लग्नानंतर आपला मुलगा बायकोच्या हातात जाणार आणि आपण एकटे पडणार. ही भावना मध्यमवर्गातील स्त्रियांमध्ये दिसते. त्याचा परिणाम एकूण कुटुंबावर कसा होतो, हे अत्यंत सहजतेनं सिनेमात मांडलं आहे.......

‘वेलकम होम’ : आदर्शवादाची परिसीमा ओलांडून वास्तवाशी नातं घट्ट करणारा सिनेमा

माणूस म्हणून प्रत्येकाच्या मनातल्या रंगांचा वेध घेऊन त्यावर अचूक बोट ठेवण्याचं काम हा सिनेमा अगदी छोट्या-मोठ्या तपशिलासहित करतो. यातली स्त्री अस्तित्वाची लढाई प्रतीकात्मक असली तरीही व्यापक अर्थानं सिनेमा मानवी मनाच्या विविध प्रवाहाचा एका समांतर रेषेत सृजनशीलपणे विचार करायला प्रवृत्त करतो. त्यामुळे तो आदर्शवादाची परिसीमा ओलांडून वास्तवाशी नातं अधिक घट्ट करतो. म्हणून हा सिनेमा आवर्जून पाहावा असा आहे.......

‘बाबो’ हा सिनेमा पूर्णपणे मनोरंजन करणारा आहे!

विनोदी अंगानं बहरत जाणारं मनोरंजन आणि त्याला दिलेली हलकीशी वास्तवाची जोड हा ‘कॉम्बिनेशन’चा धमाका सिनेमात क्वचितच पाहायला मिळतो. त्यात सिनेमाची कथा मर्यादित अर्थानं सृजनाची भाषा आखत असेल तर कलेचा मनसोक्त आनंद घेता येतो. या तिन्हीचं अचूक मिश्रण म्हणजे रमेश चौधरी दिग्दर्शित ‘बाबो’ हा सिनेमा.......

‘जजमेंट’ : ‘फूल टू थ्रीलर’ नसला तरी त्यातला ‘ड्रामा’ बघण्यासारखा

कथा पुरुषप्रधान संस्कृतीवर भाष्य करत सुरळीत पुढे जाते. मात्र कथेतला चढउतार अधूनमधून हलकेसे हेलकावे खात राहतो. मात्र मानसिक आरोग्य आणि त्यातून निर्माण होणारी विकृती यावर आधारलेला हा सिनेमा एकाच पातळीवर दोन्ही घटनांचा समतोल साधतो. प्रामुख्यानं तीन प्रवृत्तीचा त्रिकोण उभा करून एका विशिष्ट टप्यानंतर त्यातलं साम्य दिग्दर्शकानं सफाईनं दाखवलं आहे.......

‘रंपाट’ : अपेक्षाभंग करणारा सिनेमा

सिनेमा पूर्वार्धात खूपच संथ आहे. त्याचबरोबर ओढूनताणून निर्माण केलेले विनोदी संवादही निरस आहे. उत्तरार्धात तो अनपेक्षितपणे गती पकडतो आणि एका विनोदी (?) सिनेमाचं रूपांतर गंभीरतेत होतं. अतार्किक गोष्टींचा भडीमार प्रत्येक संवादातून करण्यात आलेला आहे. ‘फिल्मी’ दुनियेवर बनवलेला हा सिनेमा कथेला जोराचा ‘ब्रेक’ लावतो. त्यामुळे गोंधळ निर्माण होतो.......

‘६६ सदाशिव’ : एका अपूर्ण कलाकृतीचा ओढूनताणून बनवलेला सावळागोंधळ!

सिनेमाची कथा दिग्दर्शकाला वपु आणि पु.ल. यांच्या काही नाटकांवरून सुचली आहे. त्यामुळे कुठेतरी पेठेतला अस्सल पुणेरी बाणा सिनेमाच्या कथेचा पाया असूनही त्यावर दिग्दर्शकाची पकड दिसत नाही. कथा, पटकथा, संवाद आणि दिग्दर्शन या चारही गोष्टी योगेश देशपांडे यांनीच सांभाळल्या आहेत. मात्र त्यामुळेच या चारही पातळीवर सिनेमा धड उतरत नाही.......

‘कागर’ : मराठी सिनेसृष्टीला फुटलेली ‘पालवी’!

तरुण पिढीला राजकीय पटलावर आदर्श निर्माण करायचा असतो. या पिढीची स्वप्नंही सतत नवं काहीतरी करू पाहणारी असतात. त्यांच्या स्वप्नावर घाला घालणारे ‘धूर्त’ राजकारणी मात्र त्यांचा टिकाव लागू देत नाहीत. अशा वेळी निर्माण होणारं द्वंद्व दोन पिढीतलं अंतर आणि प्रवृत्ती भेद दाखवून देतं. या भेदावर ‘कागर’ची कथा उभी राहते. भेद हा केंद्रबिंदू असलेला हा सिनेमा मनोरंजन आणि सामाजिक वास्तवाला स्पर्श करून जातो.......

‘मिरांडा हाऊस’ : रोमांचित करणारा सिनेमा

या सिनेमाचं आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे तो फक्त दोन व्यक्तिरेखांवर उभा राहिला आहे. शेवटपर्यंत या दोन्ही व्यक्तिरेखा कथेवरची पकड सैल होऊ देत नाहीत. त्यापैकी विक्रम एका प्रसिद्ध चित्रकाराचा मुलगा, तर प्रिया ग्राफिक डिझानर असते. दोघांच्या आयुष्यात काही धक्कादायक गोष्टी घडतात. आयुष्याच्या एका वळणावर त्यांची भेट होते आणि तिथून पुढे सुरू होतो कथेच्या केंद्राकडे जाण्याचा रोमांचित प्रवास.......

‘वेडिंगचा शिनेमा’ : ‘ड्रामा’ आणि ‘कॉमेडी’ या निकषांवर सिनेमा चांगला आहे.

पूर्वार्धात कथा संथ होते, उत्तरार्धात मात्र ती गती पकडते. कथेची मांडणी ज्या पद्धतीनं केली आहे, त्यामुळे सिनेमा ‘ब्रेक’ होत नाही. सलग पद्धतीनं चाललेली कथा आपल्या मनात प्रसन्नता निर्माण करते. क्लिष्ट गोष्टी दिग्दर्शकानं जाणीवपूर्वक टाळल्या आहेत. त्यामुळे सिनेमा पाहताना खळखळून हसू आल्याशिवाय राहत नाही. दिग्दर्शक म्हणून सलील कुलकर्णी यांचा हा पहिलावहिला सिनेमा आहे. त्यांनी सिनेमासाठी घेतलेली मेहनत कौतुकास्पद आह.......

‘सावट’ : हा सिनेमा पूर्ण दोन तासांचा चित्तथरारक प्रवास आहे

सिनेमातले संवाद अधिक प्रभावी आहेत. रोमांचक कथेला अधिक रोमांचक करणारे आणि त्याचवेळी व्यवस्थेला प्रश्न विचारणारे हे संवाद चपखल आहेत. मात्र तांत्रिक बाबीमध्ये असलेला गडदपणा अनेकदा निरस वाटतो. सिनेमात गाणी नाहीत, मात्र त्याचा परिणाम कथेवर जाणवत नाही. कथेची लयबद्धता टिकून ठेवण्यात दिग्दर्शक आणि पटकथा लेखकानं घेतलेली मेहनत चढउतारासहित दिसून येते.......

‘आम्ही बेफिकर’ : दिग्दर्शकाची ‘बेफिकरी’ प्रेक्षकांची ‘परीक्षा’ पाहते!

दिग्दर्शकानं केलेला प्रयत्न नक्कीच चांगला आहे. मात्र सिनेमा विषयाच्या केंद्राभोवती फिरत नाही. कथा कोलांटउड्या मारत राहते आणि मूळ विषय बाजूला पडतो. एक विषय प्रेक्षकांसमोर उलगडण्यापूर्वीच दुसऱ्या विषयाला हात घातला जातो. त्यामुळे सबंध सिनेमात ठाम असं काहीच राहत नाही. सिनेमा ‘बेफिकर’ तरुणांची कथा मांडत असला तरी कथेबाबत दिग्दर्शकानं केलेली ‘बेफिकरी’ सिनेमाच्या मुळावर उठते.......

‘सूर सपाटा’ : उत्तम दिग्दर्शन आणि अप्रतिम अभिनय यांच्या समतोलपणातून तयार झालेलं रसायन

आयुष्यात आलेल्या सुख-दुःखाला कवटाळून बसायचं नसतं. अडचणीशी प्रामाणिकपणे संघर्ष करायचा. संकटापासून भिऊन मागे सरायचं नाही. आणि व्यक्तिगत पातळीवरची नैतिकता सोडायची नाही, या चतु:सुत्रीला खेळाच्या मैदानातून दिग्दर्शकानं सुरेखपणे गुंफलं आहे. कबड्डीच्या मैदानातून मारलेला ‘सूर’ आणि मनोरंजनाच्या तळाशी असलेली मनमोहकता प्रेक्षकांना खिळून ठेवते.......

‘छत्रपती शासन’ : प्रबोधनावर जास्त भर दिल्यानं मनोरंजनाची बाजू खचली आहे!

सिनेमाची कथा गावगाड्यात होणाऱ्या राजकारणाची आहे. जातीआधारित केल्या जाणाऱ्या राजकारणाला महापुरुषांची ‘लेबलं’ लावून सत्ता मिळवणाऱ्या अभिजन पुढारी वर्गाची ही कथा आहे. महापुरुषांचं स्मरण जयंती आणि पुण्यतिथीनिमित्त धांगडधिंगा करण्यापुरतं केलं जातं. मात्र त्यांचे विचार समजून घेतले जात नाहीत. हीच शोकांतिका सिनेमाच्या कथेचं गृहीतक आहे. मात्र हे गृहीतक सिद्ध करण्यात सिनेमाची टीम कमी पडल्याचं जाणवतं.......

‘ती अ‍ॅण्ड ती’ : विनोदाच्या नावावर चालणारा गोंधळ मनोरंजन करत नाही!

दिग्दर्शक मृणाल कुलकर्णी यांचा हा तिसरा सिनेमा आहे. या अगोदर ‘रमा माधव’, ‘प्रेम म्हणजे प्रेम म्हणजे प्रेम असतं’ यासारख्या सिनेमाचं दिग्दर्शन त्यांनी केलं आहे. मात्र निखळ मनोरंजनाच्या या प्रयोगात त्यांच्याकडून असलेल्या अपेक्षा पूर्ण होत नाहीत. सिनेमाच्या केंद्रस्थानी विनोद आहे की कथा, असा गोंधळ निर्माण होतो. सिनेमाची विशेष जमेची बाजू तांत्रिकदृष्ट्या करण्यात आलेले प्रयोग आहेत.......

‘आनंदी गोपाळ’ : ‘भारतातल्या पहिल्या महिला डॉक्टर’च्या अल्पायुषी आयुष्याची खडतर कहाणी

२६ फेब्रुवारी रोजी प्रदर्शित झालेला ‘आनंदी गोपाळ’ हा सिनेमा आनंदीबाईंच्या आयुष्याची संघर्षमय वास्तव कहाणी सांगतो. त्यासाठी सिनेमाचे दिग्दर्शक समीर विद्वांस अभिनंदनास पात्र आहेत. आत्मचरित्रावर आधारित सिनेमा करणं तसं जिकिरीचं काम. मात्र समीर विद्वांस यांनी ते क्षमतेनिशी पार पाडलं आहे. सिनेमात तांत्रिक आणि मानवी कौशल्याचा पुरेपूर वापर त्यांनी केला आहे.......

तीन शॉर्टफिल्म : महिलांच्या सामाजिक स्थितीवर परखड आणि अचूक भाष्य करणाऱ्या

‘ज्यूस’, ‘नयनतारा नेकलेस’, ‘नेकेड’ या तीनही शॉर्टफिल्ममध्ये एक समान धागा आहे. तो म्हणजे या कथा महिलांभोवती फिरतात. सामाजिक वास्तवाला हात घालताना या तीनही शॉर्टफिल्म प्रत्येकाला स्वतःच्या आत डोकावून पाहण्यास प्रवृत्त करतात. या शॉर्टफिल्म महिलांच्या सामाजिक स्थितीवर परखड आणि अचूक भाष्य करतात. जळजळीत समाजवास्तव मांडण्याचं काम करतात.......

‘अशी ही आशिकी’ : मराठी सिनेसृष्टीत ऊर्जा निर्माण करणारा नवीन प्रयोग

प्रेमात माणसं जोडण्याची आणि त्रास सहन करण्याची ताकद असते. ‘अशी ही आशिकी’ या सिनेमाची ‘लव स्टोरी’ याच वर्तुळाभोवती फिरत राहते. वर्तुळ पूर्णत्वास पोहचताना मागे काय राहतं, याचा विचार करायचा नसतो. ‘अशी ही आशिकी’ या सिनेमाच्या माध्यमातून दिग्दर्शक सचिन पिळगावकर यांनी हेच मांडण्याचा चांगला प्रयत्न केला आहे. थोडक्यात हा सिनेमा नवीन काहीतरी मांडू पाहतो. मात्र त्याच्यावर असलेला ‘बॉलिवुड’चा प्रभाव स्पष्टपणे जाणवतो.......

‘डोंबिवली रिटर्न’ : ‘रहस्यमय’ नव्हे गोंधळ निर्माण करणारा सिनेमा

मध्यांतरापर्यंत लयबद्ध चालणारी कथा मध्यांतरानंतर काहीशी ‘ब्रेक’ होते. कथा दमदार नसली तरी कलाकारांचा अभिनय त्यात थोडा जीव ओततो. संगीत अत्यंत गडद म्हणावं आहे. त्यामुळे गाणी मनात रेंगाळत नाहीत. संवादच्या बाबतीतही फारशी वेगळी परिस्थिती नाही. त्यामुळे सिनेमा संगीत आणि संवाद यांच्या कमतरतेमुळे अपयशी ठरतो. मात्र तरी संदीप, अमोल, राजेश्वरी यांच्या अभिनयासाठी हा सिनेमा नक्की बघावा.......

‘गली बॉय’ : आजच्या तरुण पिढीचं जगणं मांडणारा सिनेमा

झोपडपट्टीत जन्मलेला मुराद रॅपच्या जोरावर आपली ओळख निर्माण करू पाहतो. ही ओळख निर्माण करण्यासाठी घरच्यांपासून ते समाजातील अनेक घटकांपर्यंत त्याला संघर्ष करावा लागतो. मुरादला रॅप हा संगीत प्रकार वाटत नाही, तर त्याच्यासारख्या चढ-उताराचं आयुष्य जगणाऱ्यांची व्यथा मांडण्याचं साधन वाटतं. गाणी, संवाद, अभिनय याबाबतीत सिनेमा चांगलाच प्रभावी ठरतो.......

गांधींवर आरोप करून तथाकथित विचारवंतांना राष्ट्रभक्तीचे आणि बदनामीचे झेंडे मिरवण्यात आनंद वाटतो!

२ ऑक्टोबर २०१८ ते २ ऑक्टोबर २०१९ यादरम्यान गांधींच्या १५० व्या जयंतीनिमित्त वर्षभर वेगवेगळे कार्यक्रम आयोजित करण्यात येतील. गांधी कसे आमचेच आहेत, ते आम्हाला कसे ‘प्रात:स्मरणीय’ आहेत, असे प्रत्येक राजकीय पक्ष ‘दम’ देऊन सांगत फिरेल, तेव्हा लोकशाहीतले सजग नागरिक म्हणून आपण गांधींचे विचार समजून घेणं, त्याचा प्रसार करणं, हे आपलं आद्यकर्तव्य आहे.......